MEHMET BAYER - 08/05/2023 - HİBYA - ?anakkale'de 108 yıl ?nce, vatan ve millet aşkıyla canlarını seve seve feda eden binlerce Mehmet?ik arasında, Anadolu'nun en ?cra k?şelerinden koşup gelenlerin yanı sıra yalıda doğup b?y?yenler de vardı. Din, dil, ırk ve k?lt?r farkına bakmaksızın bağımsızlık i?in bir araya gelen cesur T?rk askerinin m?thiş m?cadelesi, ?anakkale'de zaferi beraberinde getirdi.
?
?anakkale Kara Savaşları'nda yer alan Mehmed Raşid Moralı, 19 Haziran 1892 tarihinde Boğazi?i'nde g?zel bir yalıda d?nyaya geldi. Evdeki tek erkek ?ocuk olduğundan bazı b?y?kleri tarafından ''Sen bir tanecik tosun paşasın'' diye sevilerek b?y?t?len Mehmed Raşid, olduk?a k?kl? bir aileye mensuptu.?
Araştırmacı yazar Mustafa Onur Yurdal, HİBYA'ya yaptığı a?ıklamada, Tanzimat'ın ilanından sonra ?lkede ilk defa maarif teşkilatını kuran ve ilk Milli Eğitim Bakanı olan Abdurrahman Sami Paşa'nın torunları arasında yer alan Mehmed Raşid'in b?y?kbabasının da 5 defa Milli Eğitim Bakanlığı yapmış Abdullatif Suphi Paşa olduğunu s?yledi.
?
Mehmed Raşid'in Osmanlı İmparatorluğu'nda b?y?k hizmetler veren, k?lt?r ağırlıklı baba tarafı yanında anne tarafının da devletin muhtelif kademelerinde hizmetleriyle tanınmış ?nl? kişilere dayandığına işaret eden Yurdal, şu bilgileri verdi:
?
''Annesi de Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) Mehmet Raşit Paşa'nın kızıdır. Hamdullah Suphi (Tanrı?ver) ise dayılarıydı. B?y?k bah?eli, atlı arabalı, ?zel kasapları, ?zel terzileri olan, dadılar ve yabancı dilleri ?ğreten m?rebbiyelerle dolu konaklarda b?y?d?. ?zel hocalar tarafından eğitildi. B?y?k ablası Seniha Sami Moralı, Batı Dilleri ve Edebiyatı Profes?r? Mehmed Rauf'un (1883-1918) eşiydi. Seniha Sami Moralı aynı zamanda ilk kadın arkeoloğumuz olup, Topkapı Sarayı'nın ilk kadın y?neticisiydi. Cumhuriyet'ten ?nce sarayda prenseslere İngilizce dersleri verirken, Cumhuriyet d?neminde de Atat?rk ve İsmet İn?n?'ye terc?manlıklar yapmıştı.''
?
Savaş nedeniyle eğitimini yarıda bıraktı
?
Onur Yurdal, Mehmed Raşid'in 1905 - 1910 yılları arasında orta tahsilini İstanbul'da Fransız Faure Lisesi'nde tamamlayıp, Dipl?me de tin d’?tudes secondaires belgesini aldığını, 1910-1912 yıllarında Paris'te Ecole Duvignau da Y?ksek M?hendis Mektebi'ne hazırlandığını ancak Balkan Savaşı dolayısıyla İstanbul'da kaldığını bildirdi.
?
Mehmed Raşid'in, 1913-1914 Lozan ?niversitesi M?hendis Mektebine kabul edildiğini ve 2 d?nem ?ğrenim g?rd?ğ?n?, seferberlikte eğitimini yarıda kesip, ihtiyat zabit namzedi yazıldığını, sahra top?u sınıfına ayrıldığını, ?anakkale Savaşı'na iştirak ettiğini anlatan Yurdal, yeğeni Nesrin Moralı'nın deyişiyle Mehmed Raşid'in de Osmanlı Devleti'nin diğer gen?leri gibi efendi bir millete mensup olmanın gerektirdiği cevherin kendini g?sterdiğini, y?z binlerce gencin vatanı kurtarmak i?in cepheye koştuğu gibi onun da ?anakkale'ye gittiğini dile getirdi.
?
Yurdal, Mehmed Raşid Efendi'nin yedek subay olarak g?rev yaparken, cephede bulunduğu 24 Mayıs 1915'ten cepheden ayrıldığı 12 Ağustos'a dek g?nl?k tuttuğuna işaret ederek, şunları aktardı:
?
''G?nl?kte tam olarak hangi birlikte g?rev yaptığından s?z etmese de biyografisinde top?u sınıfına ayrıldığını belirtmiştir. Ayrıca yeğeni Nesrin Moralı'nın ifadesinde ge?en 'Mermiler ?ok ağır, kırmızı boyaları kısmen aşınmış, 7,2 santim ?apında, 14,2 santim y?ksekliğinde' s?yleminden bu mermilerin 75'lik dağ bataryasına ait top mermileri olduğunu anlıyor ve ancak top?u olan birinin bunları cepheden hatıra olarak g?t?rebileceğini biliyoruz. Hangi birlikte g?rev yaptığı konusunda ise coğrafi olarak ?zellikle Kayaltepe-Palamutluk-?amtepe-Manol (Hacı Mail) ?ifliği-Semertepe-Eyer(li) Tepe b?lgesindeki Schneider ve mantelli top?u batarya b?l?kleri ile tabur karargahları arasında adeta mekik dokuyup, telefonları tamir ettiğini, haritalar ?izdiğinden bahsetmesi ?zerine 9. T?men Top?u Alayı'nda g?revli bir istihkamcı olduğuna kanaat getiriyoruz.''
?
2 Raşid cephede
?
Mustafa Onur Yurdal, Mehmed Raşid Efendi'nin ablası, ilk kadın m?zeci Seniha Sami Moralı'nın ''Meşrutiyet, Dolmabah?e Sarayı ve Ankara'nın ilk g?nlerine dair'' başlıklı yazısında, Mustafa Kemal'in adını ilk kez duyuşundan ş?yle s?z ettiğini dile getirdi:
?
''Kardeşim Raşid ile dayızadem Raşid yirmi yaşlarındaydılar. Gen?liğin verdiği şevk ve cesaretle top?u yazıldılar. Kardeşim Lozan ?niversitesi'nde 1 sene okumuştu. Tahsili yarım kaldı. Dayızadem de İsvi?re Ziraat Mektebi'nden şehadetnamesini yeni almıştı. İkisi de ?anakkale'ye sevk edildiler, birincisi Arıburnu’na, ikincisi Anafartalar'a. Yaralılar gelmeye başlayınca Galatasaray Lisesi hastaneye ?evrildi. Bizim kurstan yetişen hanımların ?oğu orada ?alıştı. ?anakkale Muharebesi bitince iki Raşidler İstanbul'da birer vazifeye tayin edildiler. D?rt sene Bebek'te kaldık. ?anakkale Muharebesi'nden sonra akşamları toplanırdık. Biraderim sinema g?sterirdi, dayızadem komediler tertip eder, taklitler yapardı. Bir g?n dedi ki, 'Anafarta'da akşamları Mustafa Kemal Bey'in ?adırında toplanırdık. Benim maskaralıklarıma g?lerdi. O ismi ilk defa işitmiş oldum.''
?
Mehmed Raşid'in g?nl?ğ?n?n ?anakkale cephesinin duayen ve vazge?ilmez tartışması ''a?lık meselesi''ni aralamak adına bir katkı sağladığını, g?nl?ğ?nde ''m?kemmel kahvaltı''lardan, sık sık ''limonata'' ve ''kakao'' pişirip i?mekten s?z ettiğini belirten Yurdal, ''Mehmed Raşid'in hikayesini ilgin? kılan en ?nemli şey, cephede bir alet icat ettiğini iddia etmesi olsa gerek. Kendisi biyografisinde bu konuyla ilgili şu şekilde bahsetmekte, 'Seferberlikte ihtiyat zabit namzedi yazıldım ve sahra top?u sınıfına ayrıldım. ?anakkale Harbi'ne iştirak ettim. D?şman gemilerinin mesafelerini ?abuk tayin etmek i?in bir nevi cetvel icat ettim ve bu suretle m?teaddit (defalarca) harp gemilerine mermi isabet ettirdim.'' bilgisini ?verdi.
?
Yurdal, Mehmed Raşid Efendi'nin 1919 yılında, m?tareke sonrasında teğmenliğe terfi ettirilerek ordudan terhis edildiğini, m?tareke d?neminde Lozan'a geri d?nerek m?hendislik eğitimini tamamladığını, 1924 yılında makina m?hendisi olarak ?lkeye d?nd?ğ?n?, bir?ok fabrikada ?st d?zey y?netici olarak ?alışıp, parlak bir m?hendis hayatı yaşadığını, Ankara'da ?ld?ğ? zaman mezar taşına ''?anakkale gazilerinden Raşid Moralı'' yazıldığını kaydetti.
Hibya Haber Ajansı
